Doel
- Vergroten van (het gevoel van) zelfredzaamheid door jongeren alleen – zonder aanwezigheid van ouders – in de spreekkamer te ontvangen. Jongeren kunnen zo stapsgewijs leren zelf het gesprek met de zorgverlener te voeren en daarvoor verantwoordelijkheid te dragen.
- Bespreken van gevoelige onderwerpen die belangrijk zijn in de puberteit, waarbij de aanwezigheid van ouders een belemmering kan vormen (zoals roken, drugs- en alcoholgebruik, seksualiteit).
Doelgroep
Zorgverleners die werken met jongeren met een chronische aandoening.
Ontwikkelaars
Het Kenniscentrum Zorginnovatie van Hogeschool Rotterdam heeft binnen de onderzoeksprogramma’s Op Eigen Benen en Op Eigen Benen vooruit, de tool ‘Jongere alleen in de spreekkamer’ ontwikkeld. Bij deze onderzoeksprogramma’s stond de verbetering van transitiezorg voor jongeren met een chronische aandoening centraal.
Werkwijze
In Nederland stelt de Wet Geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO, 1996) dat jongeren tussen 12 en 16 jaar samen met hun ouders beslissen over hun behandeling. Vanaf 16 jaar worden zij geacht dit alleen te doen. Via de website van Kind en Ziekenhuis kunt u meer lezen over deze modelrichtlijn van de WGBO. Om ervoor te zorgen dat jongeren vanaf 16 jaar in staat zijn om te beslissen over hun behandeling is oefening nodig. Daarom verdient het aanbeveling al voor 16 jaar te starten om jongeren (deels) alleen in de spreekkamer te zien.
De leeftijd waarop de jongere voor het eerste alleen in de spreekkamer gezien kan worden varieert. Dit is afhankelijk van de zelfstandigheid en mondigheid van de jongere, de ernst van de aandoening, eventuele acute complicaties, maar ook de rol en houding van de ouders. In elk geval is het voor zorgverleners belangrijk de stem van de jongere zelf te horen, ook om vast te kunnen stellen in hoeverre een jongere klaar is voor transitie. Een belangrijke voorwaarde voor succesvolle transitie naar de volwassenenzorg is dat jongeren als ‘partners in de zorg’ kunnen optreden. Dit betekent dat zij de competenties moeten ontwikkelen die nodig zijn om zelfstandig te kunnen opereren in het contact met zorgverleners. Een goede manier om dat te bereiken is jongeren het consult (deels) zelfstandig te laten doen.
Uit onderzoek blijkt dat de aanwezigheid van ouders jongeren veel steun biedt, maar ook het zelfstandig leren functioneren van de jongere kan belemmeren. Zorgverleners in de kinderzorg zijn eraan gewend van begin af aan met de ouders te communiceren; in de volwassenenzorg wordt de patiënt zelf aangesproken, ouders worden niet (of veel minder) bij de besluitvorming betrokken. Dit is één van de meest opvallende verschillen tussen kinder- en volwassenenzorg. Bij de voorbereiding op de transitie is het nodig dat zorgverleners de omslag maken naar het consequent aanspreken van de jongere. Vanaf een jaar of 14 kan de kinderverpleegkundige beginnen aan een zelfstandig consult met de jongere, terwijl jongere en ouders samen naar de arts gaan.
Op de transitiepoli is een veelvoorkomende werkwijze dat de jongere vanaf 16 jaar alleen naar binnen gaat in de spreekkamer bij de arts, uitzonderingen daargelaten. De ouders worden aan het einde in de spreekkamer uitgenodigd en worden bijgepraat door de jongere. Op deze manier wordt de jongere getraind om consult te voeren en hierover te rapporteren en worden ouders niet buitengesloten.
Filmpje: Voorbereid het spreekuur in
KLIK heeft een animatiefilmpje ontwikkeld waarin de voorbereiding van jongeren op het spreekuur centraal staat.
Achtergrondinformatie
- van Staa, A.L., Satoe, J.N., & Strating, M.M. (2015). Experiences with and Outcomes of Two Interventions to Maximize Engagement of Chronically ill Adolescents During Hospital Consultations: A Mixed Methods Study. Journal of pediatric nursing, 30(5), 757-775
- van Staa, A.L., On Your Own Feet Research Group. (2011). Unraveling triadic communication in hospital consultations with adolescents with chronic conditions: The added value of Mixed Methods Research. Patient Education Counseling (Special Issue Methodology in Health Communication Research) 2011;82(3):455-464
Voorbeelden van toepassingen in de praktijk
De onderstaande citaten zijn afkomstig uit onderzoek van het programma ‘Op eigen benen’:
Nurse practitioner – Nefrologie: ‘Het voordeel voor jongeren is dat ze leren om te communiceren over hun gezondheid en over problemen waar ze mee zitten. Om dat niet alleen te delen met hun ouders, maar ook met zorgverleners. Ze vertellen ook meer als ze alleen zijn dan als de ouders erbij zijn. Ja, de jongeren voelen zich heel serieus genomen en de ouders denken: oké, loslaten. En aan het eind mogen de ouders aansluiten bij het gesprek.
Polikliniek kindergeneeskunde – CF: ‘Het voordeel is dat jongeren het word leren voeren en leren aangeven wat het probleem is. Als aan het eind van het consult de ouders erbij komen en er komt nog iets boven water dat nog niet besproken is, dan leert de jongeren daar van. Dat geeft ouders ook rust dat ze weten dat alles besproken wordt.’
Kinderartsen – Diabetes: ‘Wij zijn ons er nu veel bewuster van geworden dat het belangrijk is de jongere alleen te zien in de spreekkamer. We doen het steeds vaker, ook bij jongere kinderen. Het gesprek gaat echt heel anders als ze alleen komen, ze zijn meer betrokken en kunnen niet meer de hele tijd op hun telefoon kijken. Je maakt ze meer verantwoordelijk voor hun diabetes. Aan het einde roepen we de ouders erbij als die in de wachtkamer zitten en dan vertelt de jongere wat er is besproken. Wat ons ook opviel: als we aankondigen dat we de jongere de volgende keer alleen willen zien, hebben ouders en jongeren soms weerstand. Maar als ze dan de volgende keer komen, dan zijn ze aan het idee gewend en hebben er thuis over gesproken: dan gaat het eigenlijk zonder problemen.’
Meer informatie?
U kunt contact opnemen via opeigenbenen@hr.nl